Po trzech dniach walk rebelianci zajęli ważne miasto Bayamo. W entuzjazmie tego zwycięstwa poeta i muzyk Perucho Figueredo skomponował hymn narodowy Kuby,”La Bayamesa”. W Bayamo powstał pierwszy rząd Republiki na czele z Céspedesem. Miasto zostało odbite przez Hiszpanów po 3 miesiącach 12 stycznia, ale walki spaliły je doszczętnie.

wojna rozeszła się w Oriente: 4 listopada 1868 Camagüey podniósł się do góry, a na początku lutego 1869 Las Villas. Powstanie nie było wspierane w najbardziej wysuniętych na zachód prowincjach Pinar del Río, Hawanie i Matanzas. Z nielicznymi wyjątkami (Vuelta Abajo) opór był tajny. Gorącym zwolennikiem buntu był José Martí, który w wieku 16 lat został zatrzymany i skazany na 16 lat ciężkich robót. Później został deportowany do Hiszpanii. W końcu rozwinął się jako czołowy intelektualista Ameryki Łacińskiej i główny bohater narodowy Kuby, główny architekt kubańskiej wojny o niepodległość w latach 1895-98.

po kilku początkowych zwycięstwach i porażkach, w 1868 roku Céspedes zastąpił Gomeza na stanowisku szefa armii kubańskiej na czele z amerykańskim generałem Thomasem Jordanem, weteranem Armii Skonfederowanych Stanów w amerykańskiej wojnie secesyjnej. Przyniósł dobrze wyposażone siły, ale poleganie generała Jordana na regularnej taktyce, choć początkowo skuteczne, pozostawiło rodziny kubańskich rebeliantów zbyt narażone na” czystki etniczne ” taktyki bezwzględnego Blas Villate, hrabiego Valmaceda (również pisane Balmaceda). Valeriano Weyler, znany jako „Rzeźnik Weyler” w wojnie 1895-1898, walczył u boku hrabiego Balmaceda.

Po tym, jak generał Jordan podał się do dymisji i powrócił do USA, Cespedes oddał pod swoje dowództwo Máximo Gómeza. Stopniowo nowe pokolenie doświadczonych bojowo kubańskich dowódców, w tym Antonio Maceo Grajales, José Maceo, Calixto García, Vicente Garcia González i Federico Fernández Cavada. Fernández Cavada, wychowany w Stanach Zjednoczonych i z matką Amerykanką, służył jako pułkownik w armii Unii podczas amerykańskiej wojny secesyjnej. Jego brat Adolfo Fernández Cavada również przyłączył się do kubańskiej walki o niepodległość. 4 kwietnia 1870 roku głównodowodzącym wszystkich sił kubańskich został Federico Fernández Cavada. Inni liderzy wojenni walczący po stronie kubańskiej to Donato Mármol, Luis Marcano-Alvarez, Carlos Roloff, Enrique Loret de Mola, Julio Sanguily, Domingo Goicuría, Guillermo Moncada, Quentin Bandera, Benjamín Ramirez i Julio Grave de Peralta.

zgromadzenie Konstytucyjneedytuj

10 kwietnia 1869 roku w mieście Guáimaro (Camagüey) odbyło się Zgromadzenie Konstytucyjne. Miała ona zapewnić rewolucji większą jedność organizacyjną i prawną, z przedstawicielami terenów, które przystąpiły do powstania. Zgromadzenie dyskutowało, czy scentralizowane przywództwo powinno być odpowiedzialne zarówno za sprawy wojskowe, jak i cywilne, czy też powinno istnieć oddzielenie rządu cywilnego od przywództwa wojskowego, które jest podporządkowane pierwszemu. Zdecydowana większość głosowała za opcją separacji. Céspedes został wybrany przewodniczącym tego zgromadzenia, a generałowie Ignacio Agramonte y Loynáz i Antonio Zambrana, główni autorzy proponowanej Konstytucji, zostali wybrani sekretarzami. Po zakończeniu prac Zgromadzenie przekształciło się w Izbę Reprezentantów i najwyższą władzę państwa. Wybrali Salvadora Cisnerosa Betancourta na prezydenta, Miguela Gerónimo Gutiérreza na wiceprezydenta, a Agramonte i Zambrę na sekretarzy. Céspedes został wybrany 12 kwietnia 1869 roku na pierwszego prezydenta Republiki, a generał Manuel de Quesada (który walczył w Meksyku pod Benito Juárezem podczas francuskiej inwazji na ten kraj) na szefa sił zbrojnych.

hiszpańskie represjeedytuj

na początku 1869 r.hiszpański rząd kolonialny nie osiągnął porozumienia z siłami powstańczymi i rozpoczął wojnę eksterminacyjną. Rząd kolonialny uchwalił kilka ustaw: aresztowani przywódcy i kolaboranci rebelii mieli zostać straceni na miejscu, statki z bronią miały zostać zajęte, a wszystkie osoby na pokładzie natychmiast stracone, mężczyźni w wieku 15 lat i starsi Złapani poza plantacjami lub miejscami zamieszkania bez uzasadnienia, mieli zostać doraźnie straceni, wszystkie miasta miały podnieść białą flagę lub w inny sposób zostać spalone, a każda kobieta złapana z dala od gospodarstwa lub miejsca zamieszkania miała zostać wywieziona do obozów w miastach.

oprócz własnej armii rząd polegał na Ochotniczym korpusie, milicji zwerbowanej kilka lat wcześniej, aby stawić czoła zapowiedzianej inwazji Narcisco Lópeza. Korpus stał się znany ze swoich ostrych i krwawych czynów. Jego siły 27 listopada 1871 roku rozstrzelały ośmiu studentów Uniwersytetu w Hawanie. Korpus zajął parowiec Virginius na wodach międzynarodowych 31 października 1873. Od 4 listopada jego siły rozstrzelały na pokładzie 53 osoby, w tym kapitana, większość załogi i kilku kubańskich powstańców. Seryjne egzekucje zostały powstrzymane jedynie przez interwencję Brytyjczyka pod dowództwem Sir Lambtona Lorraine ’ a.

w tak zwanym incydencie „Creciente de Valmaseda” korpus schwytał rolników (Guajiros) i rodziny Mambizes, zabijając ich natychmiast lub wysyłając masowo do obozów koncentracyjnych na wyspie. Mambisowie walczyli przy użyciu taktyki partyzanckiej i byli bardziej skuteczni na wschodniej stronie Wyspy niż na Zachodzie, gdzie brakowało im zaopatrzenia.

kolejny Ochotniczy korpus został sformowany przez Niemców, tzw. „Club des Alemanes”. Pod przewodnictwem Fernando Heydricha Komitet niemieckich kupców i właścicieli ziemskich utworzył w 1870 roku oddział do obrony swoich dóbr. Początkowo neutralne siły, zgodnie z rozkazem Ottona von Bismarcka w telegramie do konsula Luisa Willa, zostały uznane za przychylne rządowi.

rebelianckie walki polityczne

Ignacio Agramonte został zabity przez zabłąkaną kulę 11 maja 1873 roku i został zastąpiony w Dowództwie Wojsk centralnych Przez Máximo Gómeza. Ze względu na polityczne i osobiste nieporozumienia i śmierć Agramonte ’ a, Zgromadzenie obaliło Céspedesa na stanowisku prezydenta, zastępując go Cisnerosem. Agramonte zdał sobie sprawę, że jego wymarzona Konstytucja i rząd nie są odpowiednie dla kubańskiej Republiki zbrojnej, co było powodem, dla którego zrezygnował z funkcji sekretarza i objął dowództwo nad regionem Camaguey. Stał się zwolennikiem Cespedesa. Céspedes został później zaskoczony i zabity 27 lutego 1874 roku przez szybko poruszający się patrol wojsk hiszpańskich. Nowy rząd kubański pozostawił mu tylko jedną eskortę i odmówił zgody na opuszczenie Kuby do USA, skąd zamierzał pomóc w przygotowaniu i wysłaniu ekspedycji zbrojnych.

kontynuacja działań wojennych

działania w wojnie Dziesięcioletniej osiągnęły szczyt w latach 1872 i 1873, ale po śmierci Agramonte i Céspedesa działania kubańskie zostały ograniczone do regionów Camagüey i Oriente. Gómez rozpoczął inwazję na Kubę Zachodnią w 1875 roku, ale zdecydowana większość niewolników i bogatych producentów cukru w regionie nie przyłączyła się do rewolty. Po tym, jak jego najbardziej zaufany generał, Amerykanin Henry Reeve, został zabity w 1876 roku, Gómez zakończył swoją kampanię.

wysiłki Hiszpanii w walce zostały zahamowane przez wojnę domową (III wojna Karlistów), która wybuchła w Hiszpanii w 1872 roku. Gdy wojna domowa zakończyła się w 1876 roku, rząd wysłał na Kubę więcej hiszpańskich wojsk, aż do chwili, gdy liczyły one ponad 250 tys. Dotkliwe działania hiszpańskie osłabiły siły wyzwoleńcze rządzone przez Cisnerosa. Żadna ze stron wojny nie była w stanie odnieść ani jednego konkretnego zwycięstwa, nie mówiąc już o pokonaniu strony przeciwnej, aby wygrać wojnę, ale na dłuższą metę Hiszpania uzyskała przewagę.

klęska rebelii

głębokie podziały wśród powstańców dotyczące organizacji rządu i wojska stały się bardziej wyraźne po zgromadzeniu Guáimaro, co doprowadziło do dymisji Céspedesa i Quesady w 1873 roku. Hiszpanie wykorzystywali podziały regionalne, a także obawiali się, że niewolnicy Matanzas złamą słabą istniejącą równowagę między białymi i czarnymi. Hiszpanie zmienili swoją politykę wobec Mambisów, oferując amnestie i reformy.

Mambisowie nie przeważali z różnych powodów: brak organizacji i zasobów; mniejszy udział białych, wewnętrzny sabotaż rasistowski (przeciwko Maceo i celom Armii Wyzwoleńczej), niemożność doprowadzenia wojny do zachodnich prowincji (w szczególności Hawany) oraz sprzeciw rządu USA wobec kubańskiej niepodległości. USA sprzedały ostatnią Broń Hiszpanii, ale nie kubańskim rebeliantom.

negocjacje pokojowe i wstrzymaniaedytuj

Tomás Estrada Palma zastąpił Juana Bautistę Spotorno na stanowisku prezydenta Republiki. Estrada Palma została zdobyta przez wojska hiszpańskie 19 października 1877 roku. W wyniku kolejnych nieszczęść, 8 lutego 1878 roku konstytucyjne organy rządu kubańskiego zostały rozwiązane; pozostali przywódcy powstańców rozpoczęli negocjacje w sprawie pokoju w Zanjón w Puerto Príncipe.

generał Martínez-Campos w Hawanie, 1878

generał Arsenio Martínez Campos, odpowiedzialny za stosowanie nowej polityki, przybył na Kubę. Prawie dwa lata zajęło mu przekonanie większości rebeliantów do przyjęcia Paktu Zanjón; została podpisana 10 lutego 1878 roku przez Komisję negocjacyjną. Dokument zawierał większość obietnic złożonych przez Hiszpanię.Wojna Dziesięcioletnia dobiegła końca, z wyjątkiem oporu niewielkiej grupy pod Oriente dowodzonej przez generała Garcia i Antonio Maceo Grajalesa, którzy 15 marca zaprotestowali w Los Mangos de Baraguá.