polityka zagraniczna

na początku XIX wieku rosyjska polityka zagraniczna koncentrowała się głównie na trzech zachodnich sąsiadach, którymi zajmowała się od XVI wieku: Szwecji, Polsce i Turcji. Polityka wobec tych krajów determinowała także stosunki Rosji z Francją, Austrią i Wielką Brytanią.

stosunki rosyjsko-Szwedzkie zostały uregulowane w epoce napoleońskiej. Gdy Napoleon spotkał się z Aleksandrem pod Tilsitem, dał temu ostatniemu wolną rękę, aby ruszył przeciwko Szwecji. Po dwóch latach wojny, w której Rosjanie nie zawsze radzili sobie dobrze, rząd szwedzki oddał Finlandię carowi w 1809 roku. Aleksander został wielkim księciem Finlandii, ale Finlandia nie została włączona do Imperium Rosyjskiego, a jej instytucje były w pełni szanowane. W 1810 roku, gdy dotychczasowy marszałek Napoleona, Jean-Baptiste Bernadotte, został wybrany następcą tronu szwedzkiego, nie wykazywał wrogości wobec Rosji. W 1812 zawarł porozumienie uznające stanowisko cara w Finlandii w zamian za obietnicę rosyjskiego poparcia w dążeniu do aneksji Norwegii od Danii. Bernadotte osiągnął to w Traktacie w Kilonii (14 stycznia 1814), a następnie stosunki między Rosją a Szwecją, obecnie małym i pokojowym Państwem, nie zostały poważnie naruszone.

Aleksander I, pod wpływem swojego polskiego przyjaciela księcia Adama Czartoryskiego, miał plany wyzwolenia i jedności Polski, która przestała istnieć jako Państwo w XVIII wieku, kiedy została podzielona między Rosję, Prusy i Austrię. Po klęsce Napoleona w 1805 roku Aleksander porzucił te plany na rzecz Sojuszu z Prusami. W 1807 Napoleon ustanowił zależność zwaną Wielkim Księstwem Warszawskim, a w 1809 powiększył jego terytorium kosztem Austrii. Próby Aleksandra w 1811 roku, aby przekonać Austrię do ustępstw, nie powiodły się; gdy Napoleon najechał Rosję w 1812 roku, miał 100 000 pierwszorzędnych oddziałów polskich walczących o niego. Po klęsce Napoleona Aleksander nie był mściwy. Chronił Polaków przed żądaniami rosyjskich nacjonalistów, którzy pragnęli zemsty i ponownie dążyli do stworzenia wielkiego królestwa polskiego obejmującego tereny anektowane przez Rosję i Prusy w zaborach XVIII wieku. Na Kongresie Wiedeńskim w latach 1814-15 był przeciwny Austrii i Wielkiej Brytanii; powstałe później Królestwo Polskie, które, choć nominalnie autonomiczne, miało być w stałym związku z Imperium Rosyjskim, składało się tylko z części podbojów pruskich i rosyjskich.

Aleksander był popularny w Polsce przez pewien czas po 1815 roku. Prawdziwe pojednanie Polaków z Rosjanami było jednak niemożliwe dzięki ich konkurującym roszczeniom o tereny przygraniczne, które należały do dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Większość ludności tego regionu była białoruska, Ukraińska lub Litewska; Klasa handlowa była żydowska, a klasy wyższe i kultura polska. Ani Rosjanie, ani Polacy nie uważali Białorusinów, Ukraińców czy Litwinów za narody uprawnione do decydowania o własnych losach: pytanie, czy Litwa ma być Polską, czy rosyjską. Rosjanie mogą argumentować, że większość Litwy była częścią „ziemi Ruskiej” aż do XIV wieku, a Polacy, że była Polska od XVI wieku. Aleksander miał pewną sympatię dla polskiego punktu widzenia i pozwalał Polakom mieć nadzieję, że zjednoczy te ziemie z Polską, ale skuteczne siły polityczne w Rosji były zdecydowanie przeciwne jakiejkolwiek zmianie. Rozczarowanie polskimi nadziejami na Litwę było prawdopodobnie najważniejszą przyczyną narastającego napięcia między Warszawą a świętem. Petersburg pod koniec 1820 roku, który zakończył się buntem Polaków w listopadzie 1830 roku I wojną 1831 roku między wojskami polskimi i rosyjskimi. Zakończyło się to klęską Polaków i wygnaniem tysięcy przywódców politycznych i żołnierzy do Europy Zachodniej. Konstytucja Polski i tym samym jej Autonomia zostały uchylone i rozpoczęła się polityka rusyfikacji Polski.

reakcje międzynarodowe na wojnę rosyjsko-polską miały pewne znaczenie. Chociaż rządy Francji i Wielkiej Brytanii nie pomogły Polsce w czasie wojny, w tych krajach było wiele sympatii dla Polaków, jednak sama sympatia nie była wystarczająca, aby wpłynąć na działania rosyjskie. Z drugiej strony rządy Prus i Austrii zdecydowanie popierały Rosję. Niewykluczone, że współpraca pomiędzy trzema monarchiami, która trwała przez następne dwie dekady i odradzała się od czasu do czasu w późniejszym stuleciu, miała mniej wspólnego z ich elokwentnie głoszoną lojalnością wobec monarchicznego rządu, niż z ich wspólnym interesem tłumienia Polaków.

Turcja od dawna była głównym obiektem Rosyjskiej ekspansji terytorialnej; dzięki pewnej bezwładności tradycji Polityka turecka stała się niemal automatyczna. Było to do pewnego stopnia wzmocnione motywami religijnymi – romantycznym pragnieniem wyzwolenia Konstantynopola (Stambułu), świętego miasta Prawosławia—ale ważniejsze w drugiej połowie XIX wieku było pragnienie zapewnienia wyjścia rosyjskiego eksportu zboża przez Morze Czarne. W niektórych okresach Rosja dążyła do zdominowania Turcji jako potężnego sojusznika; taka była jej polityka w latach 1798-1806 i ponownie w latach 1832-1853. Kiedy ta polityka zakończyła się sukcesem, Rosja wspierała integralność Imperium Osmańskiego i nie stawiała żadnych żądań terytorialnych. Gdy nie powiodło się, Rosja dążyła do osłabienia Turcji poprzez wspieranie buntowniczych ludów bałkańskich lub, bardziej bezpośrednio, przez wojnę: tak było w latach 1806-12, 1828-29 i 1853-56.

okres współpracy był dla Rosji bardziej korzystny niż okres konfliktu. W pierwszym okresie na Wyspach Jońskich powstał obiecujący przyczółek, który musiał zostać porzucony po traktacie z Tilsitu. W drugim okresie współpracy Rosja osiągnęła wielki sukces dzięki traktatowi Hünkâr Iskelesi z 1833 roku, który w efekcie otworzył cieśninę Czarnomorską dla rosyjskich okrętów wojennych. Rosja osiągnęła bardziej ograniczony, ale trwalszy zysk dzięki Konwencji Cieśnin z 1841 roku, podpisanej przez wszystkie wielkie mocarstwa i przez Turcję, która zakazywała przepływu zagranicznych okrętów wojennych przez Dardanele lub Bosfor tak długo, jak Turcja była w pokoju, chroniąc w ten sposób pozycję Rosji na Morzu Czarnym, chyba że sama była w stanie wojny z Turcją.

w okresie wrogości między Rosją a Turcją głównym obiektem ekspansji rosyjskiej był obszar znany później jako Rumunia—naddunajskie Księstwa Mołdawii i Wałachu. W 1812 Mołdawia została podzielona między Rosję i Turcję: wschodnia część, pod nazwą Besarabia, została przyłączona do Rosji. W wojnie 1828-29 wojska rosyjskie maszerowały przez Księstwa, a następnie pozostawały pod okupacją do 1834 roku. W 1848 Rosjanie powrócili, za zgodą turecką, aby stłumić rewolucję, która wybuchła w Bukareszcie. Wydawało się tylko kwestią czasu, zanim oba Księstwa rumuńskie zostaną całkowicie przyłączone do Rosji. Nie doszło do tego jednak z powodu klęski Rosji w wojnie krymskiej.

wojna krymska (1853-56) skierowała Rosję przeciwko Wielkiej Brytanii, Francji i Turcji. Wynikało to z szeregu nieporozumień i błędów dyplomatycznych wśród mocarstw w konflikcie interesów na Bliskim Wschodzie, zwłaszcza w sprawach tureckich. Została nazwana ” niepotrzebną wojną.”Fakt walki na Krymie wynikał z Dyplomacji austriackiej. W czerwcu 1854 r.rząd rosyjski przyjął Austriackie żądanie wycofania wojsk rosyjskich z księstw naddunajskich, a w sierpniu wkroczyły wojska austriackie. Nie ulega wątpliwości, czy w sumie obecność wojsk austriackich korzystała z pomocy Rosji, uniemożliwiając wojskom francuskim i brytyjskim maszerowanie na Ukrainę, czy też uszkodziła Rosję, uniemożliwiając jej wojskom maszerowanie na Stambuł. Car miał pretensje do działań austriackich jako wyraz niewdzięczności wobec władzy, która uratowała Austrię przed węgierskimi buntownikami w 1849 roku. Gdy Brytyjczycy i Francuzi nie byli w stanie zaatakować księstw, postanowili wysłać ekspedycję na Krym w celu zniszczenia rosyjskiej bazy morskiej w Sewastopolu. To tam wojna przeciągnęła swój bieg. Wojna pokazała nieskuteczność najwyższego dowództwa wojskowego Rosji oraz jej systemu transportu i zaopatrzenia. Wojska rosyjskie odniosły jednak zwycięstwa nad Turkami na Kaukazie, a Obrona Sewastopola przez prawie rok była genialnym osiągnięciem.

Hugh Seton-Watson Nicholas V. Riasanovsky