Rubens w katolickiej Flandrii

dwaj najważniejsi artyści epoki baroku w Północnej Europie (co znaliśmy jako Flandrię w XV wieku)—Rubens i Rembrandt—działali w ogromnie różnych okolicznościach, mimo że mieszkali zaledwie kilkaset mil od siebie, ponieważ Flandria została podzielona na linie religijne w XVI wieku. Obszar dzisiejszej Belgii pozostał katolicki (gdzie mieszkał Rubens), podczas gdy obszar, który jest dzisiaj Holandia, lub Holandia (gdzie mieszkał Rembrandt) oderwał się od katolickiej Hiszpanii (która ją kontrolowała) i ustanowił niezależną republikę, która była głównie Kalwinistyczna (forma protestantyzmu).

Rysunek 1. Peter Paul Rubens, podniesienie Krzyża, 1610, olej na drewnie, 15′ 1 7/8″ × 11′ 1 1/2″ (panel Centralny), 15′ 1 7/8″ × 4′ 11″ (skrzydła) (obecnie znajduje się w transpecie katedry w Antwerpii, choć pierwotnie przeznaczony na ołtarz główny św. Walburga—kościół, który już nie istnieje)

sukces w czymś więcej niż tylko malarstwie

Rubens był artystą o ogromnym sukcesie w pierwszej połowie XVI wieku. jego obrazy były poszukiwane przez ważnych patronów w całej Europie. Rubens, przebiegły biznesmen, był również pobożnym katolikiem. Jest również doskonałym przykładem zmienionego statusu artysty: jego przyjaciółmi i powiernikami byli uczeni, arystokraci, a nawet rodziny królewskie Europy (Rubens był tak godny zaufania i sprytny, że służył jako dyplomata).

podróż do Włoch

Rubens spędził kilka lat we Włoszech na początku swojej kariery studiując sztukę włoskiego renesansu, a także sztukę antyku klasycznego. Łączył to z wpływami Caravaggia, weneckich artystów renesansu oraz tradycją rodzimej Flandrii (think Campin i Van Eyck). Rubens odniósł tak duży sukces, że założył duże studio w swojej rodzinnej Antwerpii (które można jeszcze odwiedzić). Tam zebrał dużą liczbę obrazów dla swoich królewskich i bogatych klientów i pobierał opłaty za obrazy zgodnie z tym, ile osobiście namalował. Zawsze był odpowiedzialny za pomysł obrazu, ale jeśli jego asystenci wykonali większość, praca była tańsza. W swojej pracowni Rubens miał asystentów, którzy specjalizowali się w różnych rzeczach, dzięki czemu wszyscy mogli pracować nad różnymi częściami jednego obrazu. Chociaż Rubens udoskonalił ten system, wiemy, że powszechną praktyką było, aby „mistrz” artysta miał pomysł i robił wiele z rzeczywistego obrazu, ale aby uczniowie i asystenci również nad nim pracowali.

dziewięciu mężczyzn podnosi Krzyż

Rysunek 2. Elewacja Krzyża, panel Centralny

w panelu centralnym tryptyku elewacji Krzyża dziewięć ogromnych postaci z wypukłymi mięśniami walczy o podniesienie ciężkiego drewnianego krzyża, do którego przybity jest Chrystus.

prawie można usłyszeć ich chrząkanie, gdy wykorzystują całą swoją siłę, aby podnieść krzyż. Ich ciała tworzą kompendium różnych pozycji ludzkiego ciała, gdy podnosi on wielki ciężar: niektóre postacie na górze krzyża pchają się do przodu od dołu, inne na środku krzyża unosi się prosto w górę, gdy pochyla swoje ciało do tyłu, inna postać umieszcza swoje ciało pod krzyżem i używa siły nóg, aby je podnieść, podczas gdy dwie inne kucają u podstawy krzyża, aby go podciągnąć i do przodu. Inna postać pomaga z gałęzi i skał, a jeszcze inna ciągnie za sznurek, który został przywiązany do krzyża, przyciągając nasze oko do własnego wzrokowego spojrzenia Chrystusa i znaku przymocowanego do krzyża, który brzmi: „Jezus z Nazaretu, król żydowski.”Być może jest to moment, w którym Chrystus zwraca się do Boga i mówi: „Ojcze, przebacz im, bo nie wiedzą, co czynią” (Ew. Łukasza 23: 34)?

nie jest łatwo rozdzielić kończyny wszystkich tych postaci—ręce i nogi wydają się łączyć w jeden ogromny wysiłek, aby podnieść krzyż. Ciało Chrystusa tworzy ukośną linię, która przesuwa się z powrotem w Przestrzeń, a krzyż jest podnoszony w naszym kierunku. W rzeczywistości kilka z tych postaci jest tak skrótowych, że wydają się, jakby lada chwila wylały się w naszą przestrzeń. Ta scena nie mogła być bliżej nas. Rubens przenosi nas do samej stopy Krzyża w momencie, gdy jest on podnoszony, a jego podstawa osadzona jest w ziemi. Czujemy chaos tej chwili. Pies szczeka podekscytowany i wydaje się całkiem możliwe, że ci ludzie zawiodą, a krzyż spadnie na ziemię.

tradycje włoskie i Północne łączą się

Rubens łączy umięśnione postacie, które przypominają Michała Anioła (wrócił z podróży do Włoch zaledwie dwa lata wcześniej) z opisowym realizmem wywodzącym się z tradycji Północnej. Spójrz na przykład na sposób, w jaki światło świeci na czarnej zbroi figury po lewej stronie. Istnieje również specyfika twarzy niektórych postaci (znowu postać pancerna, czy starzec na dole), która przypomina nam o Tradycji Północnej.

Rysunek 3. Wyniesienie Krzyża (detal)

ciało Chrystusa jest jednocześnie pełne wdzięku i mocy, gdy jego klatka piersiowa unosi się i ciągnie w prawo, a głowa, brzuch i nogi poruszają się w lewo. Wyraźnie odwołuje się do idealnych i eleganckich figur wysokiego renesansu, ale Rubens sprawia, że postać jest bardziej dramatyczna na tej cofającej się po przekątnej i podkreśla człowieczeństwo i słabość Chrystusa przez duże gwoździe przez ręce i nogi oraz krew, która kapie.W silnych kontrastach światła i ciemności widać także wpływy włoskiego malarza barokowego Caravaggia.

Rubens łączy fizyczność klasycznej rzeźby (pomyślmy o Laocoön w Muzeach Watykańskich), z elegancją i dbałością o muskulaturę Michała Anioła i dramatem baroku w tym, co niektórzy historycy sztuki opisali jako jego najważniejsze dzieło ołtarzowe.