rozwój gospodarczy krajów nadbrzeżnych od połowy XX wieku był nierównomierny, po uzyskaniu niepodległości przez większość państw. Tworzenie regionalnych bloków handlowych doprowadziło do wzrostu handlu morskiego i rozwoju nowych produktów. Większość państw Oceanu Indyjskiego nadal eksportuje surowce i importuje wyroby wyprodukowane gdzie indziej, z kilkoma wyjątkami, takimi jak Australia, Indie i Afryka Południowa. Ropa naftowa dominuje w handlu, ponieważ Ocean Indyjski stał się ważnym środkiem transportu ropy naftowej do Europy, Ameryki Północnej i Azji Wschodniej. Inne główne towary to żelazo, węgiel, guma i herbata. Rudy żelaza ze stanu Australia Zachodnia oraz z Indii i Afryki Południowej są wysyłane do Japonii, natomiast węgiel jest eksportowany do Wielkiej Brytanii z Australii przez Ocean Indyjski. Przetworzone owoce morza stały się ważnym produktem eksportowym z państw nadbrzeżnych. Ponadto Turystyka zyskała na znaczeniu na wielu wyspach.

żegluga na Oceanie Indyjskim może być podzielona na trzy części: dhows, dry-Cargo carriers i tankowce. Przez ponad dwa tysiąclecia dominowały małe, lateńskie Żaglowce zwane dhows. Handel dhow był szczególnie ważny na zachodnim Oceanie Indyjskim, gdzie statki te mogły wykorzystać wiatry monsunowe; duża różnorodność produktów była transportowana między portami na wybrzeżu Afryki Wschodniej a portami na Półwyspie Arabskim i na zachodnim wybrzeżu Indii (zwłaszcza Bombaj, Mangaluru (Mangalore) i Surat). Większość ruchu dhow została wyparta przez większe, napędzane statki i transport lądowy, a pozostałe Dhow zostały wyposażone w silniki pomocnicze.

znaczna część transportu towarów suchych na Oceanie Indyjskim jest obecnie kontenerowana. Większość kontenerowców wpływa i wypływa z Oceanu Indyjskiego przez Przylądek Dobrej Nadziei, Kanał Sueski i Morze Czerwone oraz Cieśninę Malakka. Republika Południowej Afryki i Indie mają własne floty handlowe, ale większość innych państw nadbrzeżnych ma tylko kilka statków handlowych i zależy od statków innych krajów, aby przewozić swoje ładunki. Większość innych suchych ładunków jest transportowana masowcami, głównie tymi używanymi do przewozu rudy żelaza z Indii, Południowej Afryki i zachodniej Australii do Japonii i Europy. Ważnym szlakiem z Australii Zachodniej jest Cieśnina Sunda i Morze Południowochińskie do Japonii. Główne porty Oceanu Indyjskiego to Durban (RPA), Maputo (Mozambik) i Dżibuti (Dżibuti) wzdłuż wybrzeża Afryki; Aden (Jemen) na Półwyspie Arabskim; Karaczi, Bombaj, Ćennaj i Kalkuta na subkontynencie indyjskim i Kolombo na Sri Lance; i Melbourne, Port Adelaide Enfield i Port Hedland w Australii.

ruch tankowców odbywa się głównie z portów w Zatoce Perskiej przez Północny Ocean Indyjski do Cieśniny Malakka i z Zatoki Perskiej na południe wzdłuż wybrzeża Afryki i wokół Przylądka Dobrej Nadziei. Trasa przez Kanał Sueski stała się znacznie mniej ważna, ponieważ wielkość tankowców przewyższała pojemność kanału; wielkość tych tankowców skompensowała jednak dłuższe odległości potrzebne do transportu ropy z Zatoki Perskiej do Europy. Największe tankowce muszą teraz korzystać z cieśniny Lombok przez Mniejsze Wyspy Sundajskie, aby przewozić ropę do Japonii, ponieważ ich przeciągi są zbyt duże dla trasy przez cieśniny Malakka i Singapur.