>

Architektura

mozaiki

Bibliografia

najlepsze gadżety San Vitale.

Kościół San Vitale pochodzi z VI wieku i został zapoczątkowany przez biskupa Ecclesiusa pod panowaniem Justyniana, który przybył z Konstantynopola w latach 525-532.

Kościół jest poświęcony św. Witalisowi i wznosi się w miejscu, w którym został zabity, zgodnie ze złotą legendą Jacobusa de Varagine. Budowę kościoła sfinansował Julius Argentarius (Grecki bankier, który zbił fortunę w wojnie grecko-Gotyckiej). Uważa się, że był agentem Justyniana, zajmującym się promowaniem wielkich firm budowlanych w celu wzmocnienia bizantyjskiej potęgi kulturalnej we Włoszech.
biskup Maksymian konsekrował kościół w latach 547-48.
w swoim kształcie San Vitale odnosi się głównie do dużych wczesnochrześcijańskich budynków, takich jak San Lorenzo w Mediolanie, ale również czerpie inspirację z kościoła Santa Sophia w Konstantynopolu. Mimo stosowania tych samych modeli, jest to i tak oryginalny zabytek, jedyny w swoim rodzaju.

zewnętrzne

Kościół San Vitale. Rawenna, Włochy. Na Zewnątrz.

Kościół ma skomplikowany kształt: ma ośmioboczny korpus, szeroki i krótki zawierający wyższą ośmioboczną wieżę (tiburio, czyli wieżę krzyżową).
korpus zewnętrzny znajduje się na dwóch rzędach, ukazując bardzo wydatne okna i filary. Następnie dodano dwie schodkowe wieże, ganek na fasadzie i apsydę z dwoma cylindrycznymi korpusami (Diakonikon i proteza) z tyłu. Godne uwagi filary narożne idą na dach i niosą Fronton na swoich Szczytach.
ściany wykonane są z gołych miękkich cegieł z czasów Justyniana, pokrytych warstwą wapna o tej samej grubości.
dzwon, dodany na szczycie jednej z dwóch schodkowych wież, pochodzi z około X wieku, ale został zrekonstruowany po trzęsieniu ziemi w 1688 roku. Wsporniki kontrastujące ze sklepieniami wewnętrznymi pochodzą z IX wieku.

funkcja planu i trasy

Kościół San Vitale. Rawenna, Włochy

pierwotnie Plan ośmiokąta poprzedził czworobok, utracony z czasem. Narteks w kształcie kleszczy pozostał i jest ustawiony stycznie do krawędzi planu centralnego, zamiast być ustawiony w osi Z ośmiobokiem, jak zwykle. Kształt i usytuowanie ganku San Vitale stanowią zarówno rozwiązanie funkcjonalne, jak i symboliczne. Działa jak monumentalny dostęp do kościoła i jak filtr między światem zewnętrznym (ziemskim) i wewnętrznym (boskim), wskazując również wyraźną funkcję psychologiczną przybyszowi po przybyciu.
właściwie jest kilka wejść i przebiegają one różnymi trasami. Pierwsze dwie drogi prowadzą do interkolumni i znajdują się w pobliżu dwóch małych absyd: dwie boczne drzwi prowadzą do schodkowych wież, a nie bezpośrednio do kościoła. W przeszłości te wejścia były zarezerwowane dla kobiet, aby wejść do matroneum.
z centralnej części ganku otwierają się dwa inne wejścia: z prawej i z lewej strony. Deambula znajduje się przechodząc przez prawe wejście, gdzie można dostrzec okrągłą przestrzeń i zawrócić okrągłą galerię. Przez lewe wejście znajduje się w osi względem bryły kościoła i bezpośrednio przed prezbiterium, a tu widać podłużną przestrzeń.
idąc w kierunku centrum kościoła dostrzega się wreszcie promieniowe i scentralizowane usytuowanie przestrzeni.
wszystko sprawia, że wierni wchodzący do Kościoła mają wrażenie zagubienia i dezorientacji. Trudno od razu pojąć kształt i kierunki tego pomnika.

Wnętrze

przestronne wnętrze charakteryzuje się artykulowanym rytmem masy i wieloma łukami, które sprawiają, że geometryczny kształt jest mniej wyraźny i sprawia, że przestrzeń wydaje się nieokreślona.

kopuła kościoła San Vitale. Rawenna, Włochy

półkulista kopuła wsparta na ośmiu wielkich łukach, które stoją na gigantycznych kolumnach w kształcie wachlarza, pokrywa szerokie centralne pomieszczenie. W stronę prezbiterium otwiera się łuk. Pozostałe siedem łuków tworzy duże eksedry, podzielone na dwa rzędy łuków nad kolumnami.
matroneum odpowiada zakonowi wyższemu, a ośmiokątne ambulatorium niższemu, które obraca się i rozpada w prezbiterium.

prezbiterium kościoła San Vitale. Rawenna, Włochy

te kształty dają bardzo szczególne wrażenie: architektura i ich umiejscowienie tworzą efekt ekspansji od środka w kierunku zewnętrznym. To tak, jakby exedry były nadmuchane przez tajemniczą energię, a centralna pusta przestrzeń powodowała rozszerzanie się. Powtarzanie koncentrycznych fal i rytmu może być również odczuwalne z powodu tych łuków. Te eksedry nie pełnią funkcji strukturalnej, lecz estetycznej i symbolicznej i należą do metafizycznej idei przestrzeni. Odnosi się do koncepcji Boga jako nieskończonej mocy, rozszerzającej się we wszystkich kierunkach.

Kościół św. Rawenna, Włochy

pierwotnie dekoracja była znacznie bogatsza: podłoga została wykonana przez mozaiki, ale pozostało tylko kilka fragmentów. Kapitele kolumn, delikatnie rzeźbione w reliefie i freskach, przedstawiają dosseret (1).

Stolica z dosseretem kolumny w kościele San Vitale. Rawenna, Włochy

całe wnętrze posiada bogatą dekorację z cennego marmuru i mozaiki.

A. Cocchi

Trad. A. Sturmer

uwagi:

1) kamienny blok nad kapitelami w bizantyjskim kościele, używany do przenoszenia łuków i sklepień

mozaiki

mozaiki San Vitale pochodzą z różnych czasów, ale w sumie należą do VI wieku. Najstarszy, z czasów biskupa Ecclesiusa, jest ten przedstawiający Teofanię w półkoliście apsydy.
na ścianach bocznych apsydy znajdują się dwie mozaiki: jedna przedstawiająca procesję Justyniana, a druga procesję Teodora. Mozaiki można zobaczyć we wszystkich dostępnych pomieszczeniach (lunety, łuki, ściany itp.) ze scenami Pisma Świętego.

Teofania

Teofania. Mozaika. VI wieku. Kościół San Vitale. Rawenna, Włochy

Teofania = Jest to obraz symboliczny, abstrakcyjny i pełen religijnych znaczeń.
w centrum, Młody Chrystus, bez brody, siedzi między dwoma aniołami na niebieskim globie, symbolu wszechświata.
po lewej stronie San Vitale otrzymuje koronę męczeńską od Chrystusa, którego ręce przykryte są kominkiem.
warto zwrócić uwagę na eleganckie ubrania figury. San Vitale jest ubrany w wojskowe szaty, w rzeczywistości w mundur sukienny (biały szat, złoty haft, Naramienniki z rankingiem i haftowany kominek) zamiast zwykłego.
po prawej stronie biskup Ecclesius przedstawia model kościoła, który założył.
w tle widać stylizowane elementy krajobrazu: kwiecistą łąkę z różami i liliami, które mają szczególne znaczenie religijne (dzika róża = krew Chrystusa; Lilia = prawda i wiara). Cztery źródła u stóp Chrystusa symbolizują cztery Ewangelie.
jest to obraz metaforyczny i konceptualny, ukazujący całkowicie wyimaginowaną sytuację. Nie odnosi się do rzeczywistości. Abstrakcja tego stylu jest zatem całkowicie odpowiednia dla tej koncepcji.

procesja Justyniana

procesja Justyniana. Mozaika. VI wieku. Kościół San Vitale. Rawenna, Włochy

procesja cesarza pokazuje kilka wyrównanych postaci. Jednak postacie w centrum są bardzo różne od żołnierzy. Żołnierze wyglądają tak samo, są do siebie podobni. Pozostałe natomiast mają bardzo wyróżniające się cechy i są w rzeczywistości portretami. Postacie te sportretowali artyści z Konstantynopola. Rysunki zostały przeniesione na karton, a następnie wysłane bezpośrednio z Konstantynopola do Rawenny.
będąc w centrum wyróżnia się cesarz. Nosi efektowne, bogate ubrania. Stoi przed wszystkimi, nic go nie ukrywa i ma aureolę (edykt Konstantyna). Nosi złotą paterę (1) jako ofiarę na mszę.
z inskrypcji możemy również zidentyfikować biskupa Maksymiana.
Julius Argentarius widać na tle, pomiędzy biskupem a cesarzem.
brodaty generał to Belisarius, zdobywca Rawenny.
abstrakcyjny proces w tej mozaice jest bardzo silny. Głębokość jest całkowicie wyeliminowana, figury są nieruchome i pozbawione reliefu, jak wycięte profile, kształty mają tendencję do geometrii.
nie jest to narracja czy opowieść, ale scena uroczysta, symboliczna ceremonia.

procesja Teodora

procesja Teodora. Mozaika. VI wieku. Kościół San Vitale. Rawenna, Włochy

pozycjonowanie figur jest takie samo jak w innych procesjach. Te dwie sceny przedstawiają cesarską ofertę dla miasta Rawenny. Chodzi o symboliczne ceremonie, które nigdy nie miały miejsca w prawdziwym życiu.
ta scena jest żywsza od drugiej, ponieważ kobiece ubrania są bardziej zróżnicowane pod względem stylu i koloru.
cesarzową można zidentyfikować za to, że jest wyższą, za noszenie bogatszych ubrań i biżuterii oraz za posiadanie aureoli. Nosi złoty kielich na mszę. Obszycia jej ubrań są haftowane wizerunkami mędrców: jest to nawiązanie do kościoła Sant ’ Apollinare Nuovo, gdzie można znaleźć podobną mozaikę.

dwie panie przy cesarzowej to Antonina i Joannina, odpowiednio żona i córka Belizariusza.
na scenie pojawia się pomysł kilku innych pań, jakby nadchodziły zza zasłon.

A. Cocchi

Trad. A. Sturmer

1) naczynie podobne do spodka używane przez Greków i Rzymian w libacjach i ofiarach.

Bibliografia

N. Pevsner Storia dell ’ architettura europea. Il Saggiatore, Milano 1984
G. Bustacchini Ravenna Mozaiki, zabytki, środowisko. Editioni Italcards, Bolonia 1984
Nowa Encyklopedia sztuki Garzanti, stawy, Florencja 1986
G. Cricco, F. Di Teodoro, trasa w sztuce, vol. 2, Zanichelli Bologna 2004
AA.V. V. formy sztuki. Od dojrzałego renesansu do rokoka. Electa Bruno Mondadori, Roma 2000
E. Bernini, R. Rota, spojrzenie na sztukę. Wyp. 1 od czasów prehistorycznych do trzystu. Wydawcy Laterza, Bari 2008
G. Dorfles, M. chłopaki, C. Maggioni, M. G. Recanati, Historia sztuki. Vol 1 Od początku do trzystu. Włoski Instytut Wydawniczy Atlas, Orio al Serio 2008