Amerigo Vespucci był włoskim kupcem i odkrywcą, który brał udział we wczesnych podróżach do Nowego Świata w imieniu Hiszpanii około końca XV wieku. W tym czasie Wikingowie założyli osady w dzisiejszej Ameryce Północnej już w 1000 R., A Krzysztof Kolumb już „odkrył” kilka wysp karaibskich i środkowoamerykańskich, ale to nazwa Vespucciego przeważała. Wczesne relacje z podróży Vespucciego, obecnie uważane za fałszerstwa, szybko rozprzestrzeniły się w całej Europie. W 1507 roku, korzystając z tych listów jako swojego przewodnika, Niemiecki kartograf stworzył nową mapę, nazywając terytorium znane obecnie jako Ameryka Południowa na cześć Vespucciego. Po raz pierwszy słowo” Ameryka ” zostało wydrukowane.

Wczesne życie

Vespucci był synem Nastagio, notariusza. Jako chłopiec Vespucci otrzymał humanistyczne wykształcenie od swojego wuja Giorgio Antonio. W 1479 roku towarzyszył mu kolejny krewny, wysłany przez słynną włoską rodzinę Medyceuszy, aby był ich rzecznikiem przed królem Francji. Po powrocie Vespucci wszedł do „banku” Lorenzo i Giovanniego di Pierfrancesco de ’ Medici i zyskał zaufanie swoich pracodawców. Pod koniec 1491 roku ich agent, Giannotto Berardi, był częściowo zaangażowany w wyposażanie statków, a Vespucci był prawdopodobnie obecny, gdy Krzysztof Kolumb wrócił z pierwszej wyprawy, której Berardi pomagał. Później Vespucci miał współpracować, jeszcze z Berardim, w przygotowaniu statku na drugą wyprawę Kolumba, a innych na trzecią. Gdy Berardi zmarł pod koniec 1495 lub na początku 1496, Vespucci został dyrektorem Agencji Sevilli.

Podróże Vespucciego

okres, w którym Vespucci odbył swoje podróże, przypada na lata 1497-1504. Zachowały się dwie serie dokumentów z jego podróży. Pierwsza seria składa się z listu w imieniu Vespucciego, datowanego z Lizbony w Portugalii, 4 września 1504, napisanego po włosku, być może do gonfaloniera (sędziego średniowiecznej Republiki Włoskiej) Piero Soderiniego i wydrukowanego we Florencji w 1505; oraz dwie łacińskie wersje tego listu, drukowane pod tytułami „Quattuor Americi navigationes” i „Mundus Novus” lub ” Epistola Alberici de Novo Mundo.”Druga seria składa się z trzech prywatnych listów adresowanych do Medyceuszy. W pierwszej serii dokumentów wymienia się cztery Podróże Vespucciego, w drugiej-tylko dwie. Do lat 30. XX wieku dokumenty pierwszej serii rozpatrywane były z punktu widzenia kolejności czterech wypraw. Zgodnie z teorią Alberto Magnaghiego, przeciwnie, dokumenty te należy traktować jako wynik zręcznych manipulacji,a jedynymi autentycznymi dokumentami byłyby listy prywatne, tak aby zweryfikowane Podróże zostały zredukowane do dwóch. Kwestia ta ma zasadnicze znaczenie dla oceny twórczości Vespucciego i wywołała ostre kontrowersje; próby pogodzenia obu serii dokumentów nie mogą być ogólnie uznane za udane.

podróż ukończona przez Vespucciego między majem 1499 a czerwcem 1500 jako nawigator wyprawy czterech statków wysłanych z Hiszpanii pod dowództwem Alonso de Ojeda jest z pewnością autentyczna. (Jest to druga wyprawa z tradycyjnego cyklu. Ponieważ Vespucci brał udział jako nawigator, z pewnością nie mógł być niedoświadczony, ale nie wydaje się możliwe, aby odbył poprzedni rejs (1497-98) w tym obszarze (tj. wokół Zatoki Meksykańskiej i wybrzeża Atlantyku od Florydy do zatoki Chesapeake), choć sprawa ta pozostaje nierozwiązana.

w podróży w latach 1499-1500 Vespucci prawdopodobnie opuścił Ojedę po dotarciu do wybrzeży dzisiejszej Gujany. Skręcając na południe, prawdopodobnie odkrył ujście rzeki Amazonki i dotarł aż do Przylądka św. Augustyna (szerokość geograficzna około 6° s). W drodze powrotnej dotarł do Trynidadu, ujrzał ujście rzeki Orinoko, a następnie udał się na Haiti. Vespucci sądził, że popłynął wzdłuż wybrzeża skrajnie wschodniego Półwyspu Azji, gdzie geograf Ptolemeusz uważał, że rynek Cattigary jest; szukał więc wierzchołka tego półwyspu, nazywając go Przylądkiem Cattigara. Przypuszczał, że statki, po przekroczeniu tego punktu, wypłynęły do mórz Południowej Azji. Po powrocie do Hiszpanii przygotował nową ekspedycję, której celem było dotarcie do Oceanu Indyjskiego, Zatoki Gangesu (współczesna Zatoka Bengalska) i wyspy Taprobane lub Cejlonu (obecnie Sri Lanka). Rząd hiszpański nie przyjął jednak jego propozycji i pod koniec 1500 roku Vespucci przeszedł na służbę Portugalii.

pod portugalskim patronatem Vespucci ukończył drugą wyprawę, która wyruszyła z Lizbony 13 maja 1501 roku. Po zatrzymaniu się na Wyspach Zielonego Przylądka ekspedycja wyruszyła w kierunku południowo-zachodnim i dotarła do wybrzeży Brazylii w kierunku Przylądka św. Augustyna. Pozostała część podróży jest sporna, ale Vespucci twierdził, że kontynuował podróż na południe i mógł zobaczyć (styczeń 1502) Zatokę Guanabara (Zatoka Rio de Janeiro) i popłynąć aż do Río de la Plata, co uczyniło Vespucciego pierwszym Europejczykiem, który odkrył to ujście (Juan Díaz de Solís przybył tam w 1516). Okręty mogły płynąć jeszcze dalej na południe, wzdłuż wybrzeża Patagonii (w dzisiejszej południowej Argentynie). Droga powrotna nie jest znana. Okręty Vespucciego zakotwiczyły w Lizbonie 22 lipca 1502 roku.

imiennik i reputacja Vespucciego

podróż 1501-02 ma fundamentalne znaczenie w historii odkryć geograficznych, ponieważ sam Vespucci, a także uczeni, przekonali się, że nowo odkryte lądy nie są częścią Azji, ale „Nowym Światem. W 1507 roku Humanista Martin Waldseemüller przedrukował w Saint-Dié w Lotaryngii „quattuor Americi navigationes” („cztery Podróże Amerigo”), poprzedzony własną broszurą zatytułowaną „Cosmographiae introductio” i zasugerował, aby nowo odkryty świat nazwano „ab Americo Inventore … quasi Americi terram sive Americam discoverer…as gdyby to była Kraina Ameryki czy Ameryki”). Propozycja jest uwieczniona w dużym planie Waldseemüllera, w którym po raz pierwszy pojawia się nazwa Ameryka, choć stosowana tylko do Ameryki Południowej. Sugestia się przyjęła; rozszerzenie nazwy na Amerykę Północną przyszło jednak później. W górnej części mapy, na której półkula składa się ze starego świata, pojawia się obraz Ptolemeusza; na części mapy z półkulą Nowego Świata znajduje się obraz Vespucciego.

nie jest pewne, czy Vespucci wziął udział w kolejnej wyprawie (1503-04) dla rządu portugalskiego (mówi się, że mógł być z jedną pod wodzą Gonzalo Coelho). W każdym razie ekspedycja ta nie wniosła świeżej wiedzy. Chociaż Vespucci później pomagał w przygotowaniu innych wypraw, nigdy więcej osobiście do nich nie dołączył.

na początku 1505 roku został wezwany na dwór Hiszpanii na prywatną konsultację i jako człowiek z doświadczeniem został zaangażowany do pracy w słynnym Casa de Contratación de las Indias (Domu Handlowym dla Indii), który został założony dwa lata wcześniej w Sewilli. W 1508 r. Izba mianowała go głównym nawigatorem, stanowiskiem wielkiej odpowiedzialności, które obejmowało badanie licencji pilotów i kapitanów statków na rejsy. Musiał również przygotować oficjalną mapę nowo odkrytych ziem i dróg do nich (dla królewskiego przeglądu), interpretując i koordynując wszystkie dane, które kapitanowie byli zobowiązani dostarczyć. Vespucci, który uzyskał obywatelstwo hiszpańskie, piastował to stanowisko aż do śmierci. Wdowa po nim, Maria Cerezo, otrzymała rentę w uznaniu wielkich zasług męża.

niektórzy uczeni uznali Vespucciego za uzurpatora zasług innych. Jednak pomimo prawdopodobnie zwodniczych twierdzeń wysuniętych przez niego lub zaawansowanych w jego imieniu, był autentycznym pionierem eksploracji Atlantyku i żywym wkładem w wczesną literaturę podróżniczą Nowego Świata.

Roberto Almagià